‹ Πίσω

 

του Μιχάλη Σερασκέρη *

 

Την τελευταία 20ετία παρατηρείται παγκόσμια έλλειψη στον αριθμό των επαγγελματικών υγείας, νοσηλευτών, τεχνολόγων κ.α.. η οποία καταγράφεται σε απόλυτα και σχετικά μεγέθη. Με δεδομένη την αυξανόμενη ζήτηση κατανάλωσης υπηρεσιών υγείας, η έλλειψη αυτή έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ίδια τη λειτουργία των συστημάτων υγείας.

 

Η έλλειψη στις Η.Π.Α. φαίνεται να κυμαίνεται από 10-15 % αναλόγως ειδικότητας. Θέσεις εργασίας, η πλήρωση των οποίων προκηρύσσεται, χρειάζονται χρονικό διάστημα μηνών μέχρι να καλυφθούν. Ανάλογες παρατηρήσεις έχουν γίνει στο σύνολο σχεδόν των ανεπτυγμένων χωρών.

 

Στην Ελλάδα τα αποτελέσματα ερευνών είναι αντίστοιχα. Επιπροσθέτως μάλιστα, η επί σειρά ετών (λόγω του νόμου «Πεπονή») παρατηρηθείσα αποχή των δημοσίων νοσοκομείων από σημαντικό αριθμό προσλήψεων, προκάλεσε τα τελευταία 2 χρόνια σειρά προκηρύξεων, οι οποίες δημιούργησαν αναταραχή στην αγορά εργασίας λόγω των απότομων μετακινήσεων εργαζομένων αλλά κυρίως, ανέδειξαν το πρόβλημα της έλλειψης.

Επιπροσθέτως αναφέρουμε ενδεικτικά ότι από τις 300 περίπου θέσεις εισακτέων φοιτητών στα ΤΕΙ Μαιευτικής, ο αριθμός των αποφοιτησάντων είναι μόλις 100. Οι υπόλοιποι /ες 200 δεν αποφοιτούν αλλά κυρίως, διαρρέουν από το χώρο.

 

 

Πρόκειται λοιπόν περί διαρροής από το επάγγελμα τόσο κατά τη διάρκεια των σπουδών όσο και κατά την επαγγελματική σταδιοδρόμηση. Αρκετοί από τους φοιτητές αυτούς, επιθυμώντας διακαώς την εισαγωγή τους στις Ιατρικές Σχολές εγκαταλείπουν τις σπουδές και υποβάλλονται εκ νέου σε εισαγωγικές εξετάσεις.

 

Τα αίτια του προβλήματος θα πρέπει να αποδοθούν πρωτίστως στη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση υπηρεσιών υγείας η οποία γενικά αποδίδεται σε παράγοντες όπως η παρατηρούμενη γήρανση του πληθυσμού, ο τρόπος της σύγχρονης ζωής μας, η άνοδος της επιστημονικής εξειδίκευσης και η παρατηρούμενη ενίσχυση της λειτουργίας επιστημονικών ειδικοτήτων όπως η γηριατρική, οι υπηρεσίες αποκατάστασης κ.α.

 

Η κυριότερη αιτία του προβλήματος αναζητείται στα ίδια τα πρότυπα ζωής μας, τα οποία έχουν στρέψει την προσοχή των νέων γενεών σε άλλες επαγγελματικές εξειδικεύσεις. Αν ανατρέξουμε στα σχολικά και λοιπά εγχειρίδια της νεανικής μας ηλικίας, πολλοί θα θυμηθούμε την εικόνα του άνδρα με κοστούμι, γραβάτα και χαρτοφύλακα εργασίας, της γυναίκας όμως με δύο πιθανότερες διεξόδους : της δασκάλας ή της νοσηλεύτριας !

Το πρότυπο αυτό έχει αλλάξει στις μέρες μας. Αφενός οι κυβερνήσεις παγκοσμίως προωθούν επαγγέλματα της Νέας Οικονομίας (Υπολογιστές, Διοίκηση επιχειρήσεων, Μάρκετνιγκ κ.α.), αφετέρου το ίδιο το επάγγελμα σε σύγκριση με άλλα, προσφέρει αντικίνητρα μάλλον, παρά κίνητρα παραμονής.

 

Τα πιο σημαντικά αντικίνητρα είναι :

 

• Το καθεστώς των κυλιομένων βαρδιών
• Η απασχόληση κατά τα σαββατοκύριακα και τις αργίες
• Δυσανάλογα Υψηλές απαιτήσεις ευθύνης
• Χαμηλή αίσθηση επαγγελματικής αναγνώρισης σε σχέση με άλλους πολυδιαφημισμένους κλάδους
• Μη συγχρονισμένη διαβίωση με τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας (ξενύχτια, αναγκαστικές απουσίες από σημαντικά οικογενειακά γεγονότα και πολυήμερες αργίες κ.λ.π.)
• Χαμηλή αίσθηση αναγνώρισης από την ιατρική κοινότητα – αίσθηση ότι αποτελούν τον «τελευταίο τροχό της άμαξας».
• Αυξημένη αίσθηση της «πίεσης» από παντού, από ασθενείς και συνοδούς, ιατρούς, διοικητικούς, κ.α.
• Η γνώμη τους υπολογίζεται λιγότερο στις αποφάσεις που αφορούν στη διοίκηση της μονάδας υγείας, ακόμα και του στενότερου χώρου ευθύνης τους.

 

 

Το φαινόμενο έχει λάβει ήδη ανησυχητικές διαστάσεις. Έγκυροι ερευνητές προβλέπουν ότι όπως στις Η.Π.Α. έχει ξεκινήσει, έτσι και στις υπόλοιπες ανεπτυγμένες χώρες το φαινόμενο θα ακολουθήσει την ίδια πορεία και θα καταλήξει ακόμα και στο κλείσιμο μονάδων υγείας λόγω της έλλειψης νοσηλευτών !

 

Από την άλλη μεριά το ίδιο το πρόβλημα αναπαράγεται και αυτό-τροφοδοτεί τις ίδιες τις επιπτώσεις του διότι με δεδομένη την έλλειψη επαγγελματιών υγείας, οι υφιστάμενοι εργαζόμενοι καλούνται να συμβάλλουν στην κάλυψη των κενών θέσεων με αποτέλεσμα την υπερφόρτωσή τους με καθήκοντα, ευθύνες και κυρίως ώρες εργασίας, οδηγούνται επομένως στη βέβαιη υπερκόπωση !

Επιπλέον αυτού αισθάνονται συνεχώς κουρασμένοι διότι οι νοσηλευτικές μονάδες δέχονται νεοεισερχόμενους στο επάγγελμα συναδέλφους, και έτσι οι παλαιότεροι είναι διαρκώς υποχρεωμένοι να εκπαιδεύουν ανθρώπους οι οποίοι σε λίγο καιρό, είναι πολύ πιθανό… να φύγουν !

 

 

Η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να δώσει προτεραιότητα στο ζήτημα προκειμένου να το αντιμετωπίσει σε μακροχρόνια βάση. Κατά τη γνώμη μας δεν πρόκειται για θέμα που αγγίζει μόνο το Υπουργείο Υγείας, αφού η αλλαγή στα κοινωνικά πρότυπα που πρέπει καταρχήν να σημειωθεί, ώστε το επάγγελμα να αποκτήσει και πάλι μία ανταγωνίσιμη φήμη, θα χρειασθεί την συνεργασία τόσο του Υπουργείου Εργασίας όσο και του Υπουργείου Παιδείας.

 

Το σίγουρο είναι ότι τα επαγγέλματα των νοσηλευτών -νοσηλευτριών, των βοηθών νοσηλευτών, των μαιευτών -μαιών, των τεχνολόγων και άλλων ειδικοτήτων θα πρέπει και πάλι να αποκτήσουν το σημαντικότατο κύρος που είναι στους ειδικούς ευνόητο και μη διαπραγματεύσιμο.

 

Για να συμβεί αυτό θα πρέπει :

 

• Να επανεξεταστούν τα πάσης φύσεως κίνητρα (χρηματοοικονομικά και άλλα) τα οποία παρέχονται σήμερα στους επαγγελματίες της υγείας, ώστε να γίνουν ανταγωνιστικά σε σχέση με αυτά άλλων κλάδων.
• Να συμμετέχουν οι νοσηλευτές, τεχνολόγοι και λοιποί επαγγελματίες υγείας ενεργά στη διοίκηση των μονάδων υγείας και οπωσδήποτε των χώρων αμέσου ευθύνης τους, απολαμβάνοντας έτσι την απαιτούμενη αναγνώριση για να κάνουν τη δουλειά τους.
• Να καθιερωθούν εκπαιδεύσεις οικονομικών, διοίκησης, νομικών της υγείας κ.α. προκειμένου οι επαγγελματίες αυτοί να αποκτήσουν μία ευρύτερη επιστημονική αίσθηση του επαγγελματικού τους χώρου και κυρίως να αποκτήσουν περισσότερα εφόδια ώστε να μην αισθάνονται απομονωμένοι από τις σοβαρές αποφάσεις και μερικές φορές σχετικά «άοπλοι».
• Η ίδια η συμπεριφορά της ιατρικής κοινότητας απέναντι στους λοιπούς επαγγελματίες υγείας είναι μία διάσταση που πρέπει να εξετασθεί πάρα πολύ σοβαρά έτσι ώστε οι νοσηλευτές και άλλοι να μην αισθάνονται ότι όλο το στρες των ιατρών διοχετεύεται κατευθείαν επάνω τους.
• Να αναληφθεί η απαιτούμενη δράση από την κυβέρνηση μέσω πρωτίστως της Παιδείας για την τόνωση του επαγγέλματος, να εισαχθεί ειδική ενότητα στο μάθημα του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού.
• Να αναζητηθούν ευέλικτες λύσεις απασχόλησης ώστε να απο-φορτίζονται ψυχικά οι επαγγελματίες υγείας. Σαν τέτοια να εξετάσουμε την καθιέρωση εβδομάδας 4 εργασίμων ημερών, την παροχή εβδομαδιαίας ανάπαυσης (ρεπό) σε συνεχόμενες ημέρες, την ευνοϊκότερη αντιμετώπιση –εξ’ απόψεως βαρδιών- των μεγαλυτέρων σε ηλικία εργαζομένων καθώς και όσων έχουν οικογενειακές υποχρεώσεις.
• Να καθιερωθεί και ενθαρρυνθεί η δυνατότητα πρόσβασης στις επιστημονικές βιβλιοθήκες των επαγγελματιών υγείας